| Voor het eerst gepubliceerd in Boekenkrant (voorheen Bazarow) - 16 februari, 2025 |
Dat geschetste doemscenario leidt tot vragen zoals: is ons Europese model nog aantrekkelijk genoeg, toont het voldoende elasticiteit en weerbaarheid om in te spelen op dynamische gebeurtenissen in de wereldpolitiek? Een van de essays gaat in op ‘The European way of life’. Van Hecke brengt nog eens in herinnering dat de Europese integratie begon als vredesproject: ‘nooit meer oorlog’. Die slogan was begrijpelijk gezien de botsingen in de Europese lappendeken aan culturele verschillen binnen ons continent. En vooral voortvloeiend uit de drie grote oorlogen: de Frans-Pruisische en de beide Wereldoorlogen. Een duurzame Frans-Duitse verzoening moest leiden tot economische afhankelijkheid tussen beide staten, een basis die later werd verbreed.
Verlegenheid dient zich ook aan als de Raad van Europa en de Europese Unie niet bij machte zijn om iets te doen aan de Hongaarse en tot voor kort Poolse rebellie. Maar wel bleven ze lang aantrekkelijke subsidies in ontvangst nemen. Is de EU dan uitsluitend gefocust op economische aspecten, vraagt menigeen zich dan af. De eurocrisis en migratiecrises hebben, zoals Van Hecke concludeert, “zware klappen toegebracht aan het integratieoptimisme”. Mag ik daaraan toevoegen dat de regeringsleiders nog steeds niet een gezamenlijke visie hebben over de vraag: wat is het uiteindelijke doel van de Europese integratie.
Dit essay heb ik wat uitvoerig willen bespreken om een indruk te geven van de betoogtrant van Van Hecke. De overige essayonderwerpen zijn o.a. de oorlog in Oekraïne, de voor alle partijen pijnlijke en kostbare Brexit, het doorgronden van Europese waarden en onder de titel ‘Eine Zeitenwende’, Europa in een wat groter perspectief met onderwerpen zoals kernwaarden die richting moeten geven aan een Europese Defensie en vooral lef tonen in beleidsvorming.
Essays vertonen meestal meer diepgang dan Columns en dat geldt ook in Het kantelende continent; overleeft Europa de 21ste eeuw? In zijn slotbeschouwing gaat Steven van Hecke in op het kantelmoment waarin wij ons nu bevinden: de periode vóór de Oekraïense oorlog (24 februari 2022) en de tijd daarna. Het Europese model staat zwaar onder druk van buiten de grenzen. Die druk zet zich ook binnen de EU voort door intellectuele critici en zelfs vijanden van de Europese Unie, al dan niet verbonden in (rechtse) politieke partijen.
Dat doet denken aan wat Luuk Middelaar concludeert in zijn uitvoerige studie De nieuwe politiek van Europa. Dan heeft hij het ook over besluitvaardigheid. Minder aandacht en energie investeren in regelzucht die vaak leidt tot regelkluwen. Veel meer het accent op gebeurtenissenpolitiek: creatief improviseren en oplossend vermogen bij wat plotseling gebeurt in een dynamische wereld. Die omslag was volgens Middelaar noodzakelijk bij de toen ook al zware crises tussen 2010 en 2015 toen hij adviseur was van de eerste voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy.